Өрөспүүбүлүкэҕэ бара турар Ийэ, улууспутугар “Бигэ туруктаах дьиэ кэргэн” сылларын былаанынан кулун тутар 30 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас улууһун дьаһалтата, улуус үөрэҕиириитин, социальнай политикаҕа салалталарын тэрээһиннэринэн оскуола, уһуйаан оҕолорун төрөппүттэригэр аналлаах "Билиҥҥи кэмҥэ дьиэ кэргэн иитэр эйгэтэ" диэн ааттаах сугулаан ыытылынна.

Күн бастакы аҥарыгар үс түһүлгэнэн арахсан "Барыта оҕо туһугар", "Туруктаах дьиэ кэргэн", "Дьиэ кэргэн информационнай эйгэтэ" төрөппүтү барытын долгутар уонна сэҥээрдэр темаларга түһүлгэлэр тэрилиннилэр. Уопсайа тэрээһиҥҥэ 179 төрөппүт кэлэн сүбэ-соргу ылынан тарҕастылар.

«Барыта оҕо туһугар» диэн түһүлгэни «Кэрэли» улуустаа5ы эбии үөрэхтээһин киин директора Билюкина Марианна Юрьевна иилээн-са5алаан ыытта. Улуус нэһилиэктэриттэн 58 төрөппүт түмсэн сэһэргэһиигэ кытыннылар. Билиҥҥи кэмҥэ оҕону киһилии киһи гына улаатыннарарга туох сүбэ-соргу баарый, хайдах эйгэни тэрийиэхпитий диэн хас биирдии төрөппүтү долгутар дьоһун кэпсэтии ыытылынна. Түһүлгэ “Удьуортан кэлэр күүс» диэн киһи олоҕо үс сокуонунан салалларын, хас биирдии киһи кэлэр кэминэн анал миэстэлээҕин, дьылҕалааҕын туһунан «Кэрэли» улуустаа5ы эбии үөрэхтээһин киин «Ыал эйгэтэ» тосхол уйулҕаһыта Нина Ильинична Слободчикова дириҥ өйдөбүллээх кэпсээнинэн саҕаланна.

Түһүлгэ ыҥырыылаах ыалдьыта техническэй наука кандидата, профессор, Саха Өрөспүүбүлүкэтин духуобунаһын академиятын бочуоттаах академига, «Кут Дабаан» кэскилэ кэнсиэпсийэ ааптара Максимов Иоганн Егорович киһи-аймах өйө-санаата сотору кэминэн экодуховность (кут дабаан) өйдөбүлүгэр кэлиэхтээҕин, Аар айылҕабыт тыынын иһиллэнэн сайдыахтаахпытын дириҥник хорутан сэһэргээбитин төрөппүттэр олус сэҥээрдилэр. Салгыы норуот педагогикатын Саха Сиринээҕи ассоциациятын чилиэнэ, Россия суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ, дьиэ кэргэн култууратын хараанньыта Аргунова Любовь Семеновна «Оҕону дьиэ кэргэҥҥэ иитиигэ саҥа көрүүлэр» диэн кэпсэтиигэ, төрөппүккэ оҕону иитиигэ сөптөөх көмө оҥоһуллуохтааҕын, онно кут дабаан-экодуховность хайысхата ордук тоҕоостооҕун бэлиэтээтэ. Төрөппүттэр сэһэргэһиини сэҥээрбиттэрин биллэрэн элбэх киһи санаатын эттэ.

Төрөппүт сугулаанын «Барыта оҕо туһугар» түһүлгэтэ дириҥ өйдөбүллээх, иһирэх кэпсэтиилээх уонна быһаарыылаах түмүктэннэ. Учуонай Иоганн Егорович Максимов “Кут дабаан” хамсааһына өссө ордук хорутан үөрэтиллэн, иитэр-сайдар эйгэни тэрийэр үлэ хаамыытыгар киириэн сөптөөҕүн өйдөөн тарҕастыбыт.

«Туруктаах дьиэ кэргэн» түһүлгэҕэ 49 төрөппүт кыттыыны ылла. Сүрүн иһитиннэриини суруйааччы, “Дэриэбинэ дьылҕата – норуот дьылҕата” бырайыак автора Адамов Гаврил Иннокентьевич дьиэ кэргэҥҥэ “Сир саҥа хаһаайынын” иитэн таһаарар сыаллаах үлэлии турар бырайыактар тустарынан билиһиннэрдэ, оҕону иитиигэ бэйэтин санааларын тириэртэ. Балыктаахха Говоровтар дьиэ кэргэн Дьулустаан Говоров диэн кыра уолларын үлэҕэ сыһыаран тус сыаллаах үөрэттэрэн, хаһаайыстыбаны тутан хаалан, тыа хаһаайыстыбатын сайыннарар бырайыагынан Гаврил Иннокентьевич сүбэтинэн, үлэлии-хамсыы сылдьарын туһунан ийэтэ Ангелина Николаевна иһитиннэрдэ. Хочоттон Татьяна Николаевна уонна Вячеслав Владимирович Соколовтар дьиэ-кэргэттэрэ 2016 сылга улуустааҕы “Аҕа күрэҕэр” кыттан саҕалаан, республика кыайыылаахтара буолбуттарын, Аҕалар сийиэстэригэр делегатынан талыллан тыа хаһаайыстыбатыгар бэйэ дьыалатын тэриниигэ көмөлөр баалларын истэн, кыттан, билигин улахан хаһаайыстыба тэринэн олорорун, оҕолорун иитиигэ бэйэлэрин уопуттарын үөрэ-көтө кэпсээтилэр.

Дьиэ кэргэн экономикатыгар сүбэлэр, судаарыстыбаннай көмөлөр тустарынан иһитиннэриини Тыа хаһаайыстыбатын управлениетын салайааччыта Семенов Иннокентий Егорович оҥордо, төрөппүттэр боппуруостарыгар сиһилии эппиэттээтэ. Санаа атастаһыыта көхтөөхтүк барда. Секцияны социальнай политика управлениетын салайааччыта Ирина Назарова иилээн-саҕалаан ыытта.

«Дьиэ кэргэн информационнай эйгэтэ» түһүлгэ Ф.Г. Охлопков аатынан Майа орто оскуолатын аактабай саалатыгар буолла. Уопсайа 72 киһи кыттыыны ылла. Түһүлгэни Павловскай орто оскуолатын дириэктэрэ Петров Валерий Валерьевич салайда. Павловскай оскуолатын иһинэн үлэлиир «Оҕонньор кэпсээнэ» лаборатория Өксөкүлээх Өлөксөй «Төрүөн инниттэн төттөрү төлкөлөммүт» айымньытын тула төрөппүттэри «сэҥээрээччилэр» уонна «утарсааччылар» бөлөхтөрүгэр арааран үлэлэттилэр, кыттааччылар санааларын сайаҕастык этэллэригэр көҕүлээтилэр. Ол курдук, аныгы кэмҥэ саҥа технологиялар ыал эйгэтигэр дьайыыларын туһунан кэпсэттилэр, санаа атастастылар, проблемалары чопчулаатылар. Дебат кэнниттэн эдэр ийэ Самсонова Ираника Николаевна “Оҕону иитиигэ информация суолтата”, төрөппүттэр Колосова Сардана Владимировна «Ийэ суруктара» бырайыагын, Сыроватская Акулина Кантваровна "Дьиэ кэргэҥҥэ ааҕыы эйгэтин тэрийии үтүө өрүттэрэ" диэн тиэмэлэргэ бэйэлэрин практикаларын кэпсээтилэр. Ол кэнниттэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай бибилэтиэкэтин иһинэн Библиотечнай-информационнай өҥөнү оҥорор комплекснай киин сүрүннүүр библиотекара Никифорова Татьяна Афанасьевна – Тайаана “Оҕону ааҕарга уһуйар бырайыактар” уонна Оҕо цифровой эйгэтин салаатын сүрүн технолога Сивцева Татьяна Николаевна суруйар, айар оҕолорго аналлаах "Ааптар оҕолор" бырайыак туһунан билиһиннэрдилэр.

Сугулаан киин түһүлгэтигэр төрөппүттэри улуус баһылыгын солбуйааччы Свинобоев Мирон Анатольевич эҕэрдэлээтэ. Үөрэҕирии салалтатын начальнига Черкашина Ирина Васильевна бэйэтин этиитигэр улууспутугар үөрэх тэрилтэлэрэ 6045 ыалы, 9714 төрөппүтү кытта ыкса сибээстээхтик үлэлииллэрин бэлиэтээтэ. Тэрилтэлэргэ төрөппүтү кытта бииргэ үлэлээһин былааннара, бырайыактара ситиһиилээхтик олоххо киирэллэригэр, “Российскай Федерацияҕа үөрэҕирии туһунан” сокуоҥҥа олоҕуран төрөппүттэр үөрэтии- иитии процеһыгар кыттыыны ылалларыгар, төрөппүттэр сүбэлэрин тэрийэн тэрилтэни быһаччы салайсалларыгар тохтоото. Кини төрөппүттэр уонна үөрэх тэрилтэлэрэ бииргэ, санааларын холбоон үлэлээтэхтэринэ эрэ оҕолорбутугар сайдар эйгэни тэрийэн, кинилэри норуот мындыр сатабылларыгар уһуйан олохторун оҥкулун оҥорор, инникигэ сирдиир кыахтаахпытыгар төрөппүттэр болҕомтолорун хатаата. Сугулаан ыалдьыттара санааларын төрөппүттэргэ тиэртилэр, түһүлгэлэр үлэлэрин түмүктээн билиһиннэрдилэр. Улуус оҕолорун төрөппүттэригэр туһаайан сүбэ-соргу ылылынна.

Үөрэҕирии салалтатын начальнига Черкашина И.В. этиитэ

Сүбэ-соргу