Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Томтор нэһилиэгэр үөрэхтээһин тэриллибитэ 125 сылын бэлиэтиир үөрүүлээх үбүлүөйэ алтынньы ый 7 күнүгэр бырааттыы Г.А. уонна А.А. Пономаревтар ааттарынан Томтор орто оскуолатыгар үөрүүлээх быһыыга-майгыга ыытылынна.

Бу бырааһынньык күн биир дойдулаахтарбыт, ыҥырыылаах ыалдьыттар, араас сылларга үөрэнэн, үлэлээн ааспыт дириэктэрдэр, учууталлар, техүлэһиттэр тоҕуоруһа муһуннулар. Бэлиэтэнии кэнниттэн “Оҕо саас ахтылҕана” диэн оскуола устун экскурсия, быыстапканы көрүү буолла. Маны барытын учууталлар уонна үөрэнээччилэр сырдатан кэпсээн истилэр. Ахтыһан көрсүбүт оҕо саас доҕотторун, бииргэ үөрэммиттэри, учууталларын кытта хаартыскаҕа түһүү буолла. Салгыы үөрэхтээһин маҥнай тэриллибит сиригэр Суола үрэх төрдүгэр, 2017 сыллаахха саҥардан тутуллубут часовняҕа тиийэн ахтыы оҥордулар: нэһилиэк аҕа баһылыга Свинобоев Мирон Анатольевич, оскуола дириэктэрэ Свинобоев Николай Николаевич, олохтоох администрация специалиһа Соловьев Дмитрий Юрьевич. Ааспыты чиэстээн өйдөбүнньүк сибэкки уурулунна. Онтон кэлээт, оскуола тас өттүгэр бары тоҕуоруһа мустан, бырааттыы Г.А. уонна А.А. Пономаревтарга ананан оҥоһуллубут мемориальнай дуосканы арыйыы үөрүүлээх чааһа ыытылынна. Алексей Андреевич төрөппүт кыыһа Марра Алексеевна, оскуола дириэктэрэ Свинобоев Николай Николаевич тыл эппиттэрин кэннэ кэриэстээн сибэкки уурулунна. Үрдүккэ, кэрэҕэ тардыһыыны, дабайыыны бэлиэтээн үөһээ араас өҥнөөх саардары көй салгыҥҥа көтүтэ ыыттылар. «Санаан ааһыах, умнуллубат оҕо саас чаҕыл күнүн” диэн тиэмэлээх, сылларынан арааран кылаас чаастара ыытылыннылар. Манна ырыа да ылланна, хоһоон да ааҕылынна, кылгас өйтөн суруйуу да буолла, үөрэммит күндү күннэрин, пионерскай сбордары, ыытыллыбыт араас үлэлэри о.д.а. ахтан-санаан аастылар. Кыра оҕолуу үөрдүлэр-көттүлэр, бары дуоһуйан-астынан таҕыстылар.

«Оскуола сайдар саҕахтара» тиэмэлээх сандалы тардыллан, тыл, баҕа санаа этиитэ быыстала суох салҕанна. Сандалы аһа-үөлэ элбэҕинэн, арааһынан, минньигэһинэн ыалдьыттары сөхтөрдө. Убаһа этиттэн саҕалаан куһугар, андытыгар, куобаҕар тиийэ баар. Итини тэҥэ, нэһилиэк балаҕаныгар уһун күн устата олохтоох оҕо саадын коллектива выпускниктарга анаан минньигэс астаах кафета үлэлээтэ.

Үбүлүөй үөрүүлээх түһүлгэтэ сынньалаҥ киинигэр ыытылынна. Бастаан, оскуола үлэлээн кэлбит историятын сырдатан, оскуола дириэктэрэ Свинобоев Николай Николаевич кэпсиир кэмигэр театрализованнай инсценировканы үөрэнээччилэр уонна нэһилиэк уус-уран кыттыылаахтара ол кэм хаамыытын олус чаҕылхайдык, хас биирдии киһиэхэ тиийимтиэтик оонньоон көрдөрдүлэр. Салгыы саҥа бэчээттэнэн тахсыбыт “Сайда, барҕара тур, Туруйалаах Томторбут ” нэһилиэк кинигэтин сүрэхтэниитэ ыытылынна. Кинигэ ис хоһоонун, үлэтин хаамыытын туһунан нэһилиэк библиотекара Местникова Прасковья Николаевна билиһиннэрдэ. Ол кэннэ үөрүүлээх быһыыга-майгыга наҕараадалары туттардылар Саха Респуликатын Ил Түмэнин дьиэ кэргэҥҥэ, оҕоҕо, эдэр ыччакка, физическэй культураҕа уонна спорка бастайааннай председателэ Баишев Юрий Петрович, Саха Республикатын Культуратын министрэ Тихонов Владимир Иванович, улуус баһылыга Старостин Николай Прокопьевич, оройуоннааҕы депутаттар Сэбиэттэрин председателэ Находкин Андрей Михайлович, улуустааҕы үөрэх управлениетын начальнига Черкашина Ирина Васильевна, улуустааҕы үөрэх үлэһиттэрин профсоюһун председателэ Андреев Степан Андреевич, олохтоох дьаһалта баһылыга Свинобоев Мирон Анатольевич. Ол курдук: «Почетный работник общего образования Российской Федерации» диэн түөскэ анньыллар знагынан директоры үөрэх чааһыгар солбуйааччы Федорова Людмила Ивановна, Российскай Федерация үөрэҕин уонна наукатын Министерствотын Почетнай грамотатынан ырыа учуутала уонна эбии үөрэхтээһин салайааччыта Владимирова Вера Михайловна, “Династия педагогов Республики Саха (Якутия)» түөскэ анньыллар знагынан холбоон 285 сыл педагогическай ыстаастаах Пономаревтар династиялара (династия салайааччыта педагогическай үлэ ветерана, история, обществознания учуутала Пономарева Марра Алексеевна), «Почетный ветеран системы образования Республики Саха (Якутии)» знагынан ветеран учуутал Афонская Людмила Васильевна, «Учитель учителей Республики Саха (Якутия)» знагынан педагогическай үлэ ветерана, нуучча тылын, литературатын учуутала Маркова Ирина Егоровна, «Отличник системы образования Республики Саха (Якутия)» знагынан физическэй культура учуутала Яковлев Николай Гаврильевич, «За вклад в развитие дополнительного образования Республики Саха (Якутия)» знагынан технология учуутала Тихонова Анна Алексеевна, «Надежда Якутии» знагынан алын кылаас учуутала Оконешникова Февронья Гаврильевна, «Отличник культуры Республики Саха (Якутия)» почетнай знагынан төрүт культура учуутала Тихонов Петр Максимович, Саха Республикатын Правительстватын үрүҥ көмүс уруучуката уонна Махтал суруга саха тылын, литературатын учууталыгар Афонская Александра Егоровнаҕа, Саха Республикатын Ил Тумэн Почетнай грамотата физическэй культура учууталыгар Сергеева Оксана Петровнаҕа, педагог-библиотекарга Пономарева Марианна Николаевнаҕа, Саха Республикатын Спортка министерствотын Почетнай грамотата оскуола директорыгар Свинобоев Николай Николаевичка, улуус Аҕа баһылыгын кыһыл көмүс чаһылаах Грамотата нуучча тылын, литературатын учуутала Ноговицына Ирина Михайловнаҕа, “За вклад в развитие образования улуса» знагынан омук тылын учуутала Лебедева Марфа Максимовна, математика учуутала Макарова Парасковья Модестовна, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун администрациятын остуолга ууруллар знага уонна Грамотата физика учууталыгар Ноговицына Анна Модестовнаҕа, Мэҥэ Хаҥалас Аҕа баһылыгын Махтал суруга биология уонна химия учууталыгар Васильева Мотрена Прохоровнаҕа, “Мичээрэ» оҕо уһуйаанын үлэһиттэригэр Оконешникова Анисия Семеновнаҕа, Лыткина Галина Петровнаҕа, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун депутаттарын Сэбиэтин өйдөбүнньүк чаһылаах Почетнай грамотата «Алаһа» муода студия салайааччыта Свинобоева Розалия Олеговнаҕа, директоры иитэр үлэҕэ солбуйааччы Свинобоева Виктория Ивановнаҕа, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун үөрэҕин управлениетын Почетнай грамотатынан соцпедагог, саха тылын, литературатын учуутала Соловьева Валентина Дмитриевна, оскуола бухгалтера Иванова Тамара Прохоровна, техүлэһиттэр Давыдова Лариса Николаевна, Максимова Айталина Аркадьевна, Мэҥэ-Хаҥалас үөрэҕин управлениетын Махтал суруга математика уонна информатика учууталыгар Пономарева Марфа Анатольевнаҕа, оскуола техүлэһиттэригэр Тихонова Любовь Николаевнаҕа, Мэҥэ-Хаҥалас үөрэҕин үлэһиттэрин профсоюһун Почетнай грамотатынан Иванова Полина Дмитриевна, Тихонов Владимир Максимович, Холмогоров Артем Дмитриевич, Федотова Тамара Егоровна, олохтоох нэһилиэк Аҕа баһылыгын Почетнай грамотатынан психолог Сивцева Анастасия Владимировна, нуучча тылын, литературатын учуутала Тастыгина Айталина Васильевна, технология учуутала Шепелев Гаврил Владимирович, уруһуй “Кустук” куруһуогун салайааччыта Михайлова Елена Михайловна, алын кылаас учууталлара Иванова Татьяна Николаевна, Шепелева Туйаара Васильевна, Ноговицына Марина Николаевна, оскуола техүлэһиттэрэ Борисова Екатерина Афанасьевна, Свинобоев Семен Трофимович, Пономарев Иван Николаевич наҕараадаланнылар. Маны таһынан Владимир Иванович Тихонов, культура министерствотыттан интерактивнай дуоска ыларга сертификат, Ирина Васильевна Черкашина улуус үөрэҕин управлениетыттан 70 тыһыынчалаах икки персональнай компьютер ыларга сертификат, Николай Пркопьевич Старостин улуус администрациятыттан 65 тыһыынчалаах интерактивнай дуоска ыларга сертификат, Үөрэҕирии Министерствота синтезатор, Мэҥэ-Хаҥалас үөрэҕин үлэһиттэрин профсоюһун председателэ Степан Андреевич 10 путевканы “Өлүөнэ очуостарыгар», 2 путевканы Сочига сынньана, күүлэйдии барарга бэлэхтээтилэр уонна да атын тэрилтэлэр, бииргэ тутуһан үлэлиир КМО-бут оскуолалара, биирдиилээн дьон истиҥ санааларыттан сэмэй бэлэхтэри туттардылар.

Харда, эҕэрдэ тылы уонна сэмэй, өйдөбүнньүк бэлэҕи саха сиэдэрэй иһитэ чороону уонна оскуола үрүҥ көмүс знагын, үөрэхтээһин 125 сылынан тахсыбыт «Сайда, барҕара, тур, Туруйалаах Томторбут» кинигэни араас сылларга үлэлээн ааспыт учууталларга, ыҥырыылаах ыалдьыт салайааччыларга оскуола директора Свинобоев Николай Николаевич махтанан туттартаата.

Киэһэ өттүгэр көлүөнэнэн түмсэн «Махтал эйиэхэ, үөрэммит оскуолам!» аһаҕас микрофон үлэлээтэ. Оскуоланы бүтэрбиттэр, үлэлээбиттэр эҕэрдэ тылларын эттилэр, кылгас ахтыы оҥордулар, сэмэй бэлэхтэрин туттардылар. Оскуола 10 кылааһын үөрэнээччитэ Наина Оконешникова “Оскуолам барахсан» хоһоонун тылыгар Иннокентий Цыпандин ырыа айбыт бастакы барыйаана тыаһатыллан дьоҥҥо-сэргэҕэ иһилиннэ. Салгыы саха норуотун тапталлаах ырыаһыта, мелодиһа Аркадий Алексеев “Дайар» бөлөҕүн уонна нэһилиэк талааннаах дьоно кыттыылаах уоттаах-күөстээх концера буолла.

Суорун Омоллоон төрөппүт уола Айсен Дойду ыалдьыттаата. Оскуола 100 сыллаах үбүлүөйүгэр сылдьан устубут киинэтин бэлэх оҥорон биэрдэ. Бу сырыыга аллараа Томторго олоро сылдьыбыт дьиэтин уонна Иван Пономарев олоҕун киинэҕэ уһулла.                                 

Дьон кэлэн, түмсэн, олус диэн үөрэн-көтөн, ахтылҕаннарын таһааран, дуоһуйа сынньанан, махтал тылларын этэн, үтүөнү баҕаран тарҕастылар.  

Нэһилиэккэ үөрэхтээһин тэриллибитин 125 сыллаах өрөгөйдөөх үбүлүөйүн оскуола коллективын кытта нэһилиэк бүттүүн турунан, көмөлөөн тэрийдилэр. Кэлэн ыалдьыттаабыт дьон хараҕар ол тута быраҕылынна, тэрилтэ салайааччылара наһаа да маладьыастар, олус да турунуулаахтар, баһылыктарын кытта бииргэ тутуһан үлэлиир эбиттэр диэн бигэ өйдөбүлгэ кэллилэр. “Норуот күүһэ – көмүөл күүһэ” диэн маны этэн эрдэхтэрэ. Томтор олохтоохторо туох баар ыытыллар үлэҕэ барытыгар бииргэ саба түһэн, олоххо актыыбынай көрүүлээхтэрэ, уопсай биир сүбэҕэ кэлэллэрэ, инникигэ эрэллэрэ сүдү күүстээҕэ, үрдүккэ тардыһыылара дьаныардааҕа бу бырааһынньык үрдүк таһымҥа ааспытыттан көстөр.

Баҕарыахпыт этэ, күндү үөрэнэн, үлэлээн ааспыт ыалдьыттарбытыгар, нэһилиэкпит бар дьонугар, тэрилтэлэрин үлэһиттэригэр, кэлэн ыалдьыттаан, көрөн-истэн барбыт салалта дьоммутугар, үүнэр көлүөнэ оҕолорбутугар, кэскиллээх эдэр эрчимнээх ыччаттарбытыгар, ытык кырдьаҕастарбытыгар кытаанах доруобуйаны, үөрэххэ, үлэҕэ үрдүктэн үрдүк, муҥура биллибэт ситиһиилэри, уйгулаах, дьоллоох-соргулаах олоҕу!    

Александра Афонская,

саха тылын уонна литературатын учуутала