Өлөчөйгө ыам ыйын 20 күнүгэр, Алтан орто оскуолатыгар, 50 сыл ыччаты иитиигэ-үөрэтиигэ үлэлээбит, энтузиаст-учуутал Николай Михайлович Сидоров төрөөбүтэ 100 сааһын көрсө "Сөргүтүү. Сүгүрүйүү. Сайыннарыы" декаданы түмүктүүр тэрээһин Николай Михайлович олоҕун, үлэтин сырдатар, кэпсиир инсценировкаттан саҕаламмыта, оҕо сааһыттан саҕалаан (үҥкүү Павлова Сайаана, Никитин Егор сал. Н.Ф. Сидорова) онтон оччотооҕу кэминээҕи пионерскай, комсомольскай ырыа доҕуһуоллаах агит.биригээдэ (сал. В.Г. Билюкина) оскуолаҕа үлэлээбит сылларын көрдөрүү (Еремей Матчитов), Николай Михайлович библиотекаҕа үлэлээбит кэмигэр Сергей Павлович Костырко нуучча тылын уонна литературатын учуутала Москваттан кэлэн биир сыл үлэлээбитэ уонна "Пионер"-сурунаалга суруйан, ол саҕанааҕы Сэбиэскэй сойуус пионердара элбэх кинигэ ыытан, библиотека кинигэтэ биллэ элбээбитэ, онно анаан сэдэх кинигэ быыстапката турбута, музейга үлэтин Платонова Маайа кэпсээбитэ, учуутал буоларынан хоһоонунан эмиэ үлүһүйэрэ, ону сырдатан сэттэ уол (Сидоров Тимур, Сидоров Албан, Билюкин Дьулустаан, Петров Дима, Матчитов Еремей, Степанов Георгий) биир дойдулаахпыт В.Р. Сидоров хоһооннорун аахпыттара (сал Попова А.М).

Бу тэрээһиҥҥэ улуус баһылыгын эбээһинэһин толорооччу С.С. Потапов, улуустааҕы үөрэх салаатын специалиһа Обутова О.А., Майатааҕы краеведческай музей үлэһитэ Шарина З.В., Мэҥэ-Хаҥалас улууһун социальнай политика управлениетын салайааччыта И.Е. Назарова, Кэрэли эбии үөрэхтээһин салайааччыта М.Ю. Билюкина, Кэрэли эбии үөрэхтээьин педагога, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун үөрэнээччилэр хамсааһыннарын салайааччыта М.Д Монастырева, Н.М. Сидоров оҕолоро, сиэннэрэ, нэһилиэк олохтоохторо кыттыыны ыллылар.

"Сөргүтүү, Сүгүрүйүү. Сайыннарыы." декада түмүктүүр тэрээһинин чэрчитинэн улуус саха тылын уонна литературатын учууталларыгар аналлаах күрэскэ улуус тоҕус кустовой методическай холбоһугуттан 5 хамаанда кытынна: Майа, Хорообут, Наахара, Табаҕа, Приленскэй КМХ-ра. Хамаандалар 4 түһүмэҕинэн күөн көрүстүлэр: - бэйэни билиһиннэрии, айымньынан үлэ, Т.О.К., аман өс. Олус интэриэһинэй күрэххэ уопсай түмүгүнэн Приленскай КМХ учууталларын хамаандата “Кылаан чыпчаал” кыайыылаах буолбуттара, бары кыттыбыт хамаандаларга туоһу сурук, брошюра туттарылынна.

Дьүүллүүр сүбэҕэ үөрэх салалтатын специалиһа О.А Обутова, улуус саха тылын уонна литературатын учууталларын методическай холбоһугун салайааччыта Т.Е. Слободчикова, "Кэрэли" эбии үөрэхтээһин киин салайааччыта М.Ю.Билюкина, "Мэҥэ кэскилэ" улуустааҕы оҕо хамсааһынын куратора, методист М.Д. Монастырёва, И.Г.Игнатьев аатынан Хара орто оскуолатын музыкаҕа учуутала З.Н. Сидоров үлэлээтилэр.

Бары кыттыбыт хамаандаларга уонна "Кылаан Чыпчаал" үрдүк ааты сүкпүт Приленскэй КМХ учууталларыгар истиҥ эҕэрдэбитин, махталбытын тиэрдэбит.

Алтан орто оскуолатын дириэктэрэ Аграфена Васильевна Винокурова кэлбит ыҥырыылаах ыалдьыттарга, олохтоохторго бу үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ туһаайан эҕэрдэ тыл эттэ. Өр кэмҥэ үтүө суобастаахтык үлэлээбиттэргэ уонна ситиһиилээх учууталларга, "Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үөрэх салаатыгар оҕону иитиигэ-сайыннарыыга кылаатын иһин"- түөскэ кэтиллэр бэлиэ хаһаайка аатын Варвара Гаврильевна Билюкинаҕа, улуус администрациятын, баһылыгын Бочуот Грамоталарын: Негнюрова Ия Васильевнаҕа, Пахомова Любовь Спартаковнаҕа, Үөрэх сайдыытыгар кылаатын иһин Улуус баһылыгыттан Махтал сурук Анна Михайловна Поповаҕа үөрүүлээх быһыыга Семен Семенович Потапов туттартаата. Үөрэх салалтатыттан О.А. Обутова эҕэрдэ тылын уонна үөрүүлээх быһыыга Бочуот грамотаны Пинигина Светлана Васильевнаҕа; Попова Любовь Егоровнаҕа туттарда. Олохтоох дьаһалтаттан эҕэрдэ тылын, өр сыллаах үлэтин уонна кыһамньытын иһин Бочуот грамотаны: Билюкина Александра Николаевнаҕа, Аринкина Анджела Николаевнаҕа, Махтал суругу: Негнюрова Мотрена Спиридоновнаҕа, Негнюрова Александра Алексеевнаҕа баһылык солбуйааччыта Лена Сергеевна Романова туттартаата.

Үөрэнээччитэ Марианна Юрьевна Билюкина Н.М Сидоров учууталын туһунан олус долгуйан олоҕун кэрдиис кэмнэрин, үлэтин ахтыбыта, Ирина Егоровна Назарова нэһилиэккэ бастакы чааһынай үөрэҕи аспыт (1883-1887с) политическай сыылынай Папий Павлович Подбельскай үөрэппит оҕолоро кэнники туох ситиһиилэммиттэрин, Захар Николаевич аҕата Н.М Сидоров сиэннэрэ, хос сиэннэрэ туох үлэһит буолбуттарын сырдаппыта. Ол курдук сиэннэрэ, хос сиэннэрэ бары үөрэхтээх, үксүлэрэ сэдэх идэлээх дьон буолбуттар, эһээлэрин, хос эһээлэрин аатын ааттатар, үтүө дьон тахсан эрэллэр эбит.

Ол курдук араас улуустан сиэннэрэ, хос сиэннэрэ кэлэн анаабыт бириистэрин, анал ааттарын анаатылар: М.Ю. Билюкинаҕа, М.С. Стручковаҕа, А.И. Шишигинаҕа, М.И. Билюкинаҕа, А.Н. Билюкинаҕа, А.М. Поповаҕа, Н.Н. Платоновка, О.Е., Г.М. Гаврильевтарга, А.А. Сидоровка, Т.П. Стручковаҕа, Т.П. Сидороваҕа, дьахтар түмсүүтүн сал. З.Р. Сектяеваҕа, Л.Е. Поповаҕа, Н.В., С.С. Зыковтарга, М.П, С.А. Сидоровтарга, К.И. Федороваҕа, Е.И. Матчитоваҕа, С.В. Марковаҕа, Т.Г. Стручковаҕа, М.Н. Билюкинаҕа, Т.А, П.Р. Билюкиннарга, А.В. Винокуроваҕа, М.А. Алексееваҕа, А.В. Назароваҕа, Л.Д., М.Д. Тихоновтарга, Н.Ф. Сидороваҕа өрө көтөҕүллэн туттардылар.

Н.М. Сидоров үөрэнээччитэ Маргарита Степановна Стручкова кыттар Бүтэйдээхтэн "Чаҕаар"-фольклорнай бөлөх эҕэрдэтин тириэртэ.

Үөрэппит оҕолоро, алтыспыт, бииргэ үлэлээбит дьоно- сэргэтэ наһаа иһирэхтик ахтан, санаан кэпсээтилэр, тыл эттилэр. Тэрээһин уопсай оһуохайынан түмүктэннэ. Николай Михайлович сиэннэрэ, хос сиэннэрэ эһээлэрин, хос эһээлэрин дойдутун, дьонун- сэргэтин билсэн көрсөн, ыалдьыттаан тарҕастылар.

Алтан орто оскуолата.