2020 сыл тохсунньу 30 күнүгэр Хара нэһилиэгин Иннокентий Гаврилович Игнатьев аатынан Хара спортивнай орто оскуолатын базатыгар "Биһиги күүспүт-сомоҕолоһууга!" диэн ааттаах Мэҥэ-Хаҥалас улууһун педагогтарын уонна үөрэнээччилэрин бэстибээлэ буолан ааста. Уопсайа 500 тахса педагогтар, салайааччылар, үөрэнээччилэр, общественность бэрэстэбиитэллэрэ кыттыыны ыллылар.

2019-2021 сыллар Мэҥэ-Хаҥалас үөрэҕириитин эйгэтигэр Оҕо аймах сыллара биллэриллэн, үлэ-хамнас Иитии Концепциятыгар туһуланар.

Дьиэ-кэргэҥҥэ, үөрэх тэрилтэлэригэр, социумҥа иитии тирээн турар проблемаларыгар панельнай дискуссия ыытылынна. Дискуссияҕа “Айыы кыһата” гимназия дириэктэрэ, РФ үтүөлээх учуутала Лидия Петровна Шамаева, Култуура уонна ускуустуба колледжын директора, педагогическай наука кандидата Захар Николаевич Никитин, ХИФУ профессора, философскай наука дуоктара, СӨ билимин үтүөлээх диэйэтэлэ Виктор Данилович Михайлов, Үөрэҕирии сайдыытын уонна идэни үрдэтэр үнүстүтүүт дириэктэрин 1 солбуйааччы, филологическай наука кандидата, СӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ Николай Иннокентьевич Бугаев, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун баһылыгын солбуйааччы Николай Гаврильевич Цыпандин, үөрэх управлениетын начаалынньыга Ирина Васильевна Черкашина кыттыыны ыллылар.

Эдэр педагогтар “Дьоҕурдаах оҕолор” бырайыак: муниципальнай таһым» стратегическай сессияны ыыттылар. Кинилэр бөлөҕүнэн үлэлээн научнай-чинчийэр үлэни тэрийии, предметнэй олимпиадаларга үөрэнээччилэри бэлэмнээһин, IT хайысханы сайыннарыы механизмнарын чопчулаатылар, эдэр педагогтар кыттыыларын ырытыстылар.

Иитии концепциятын чэрчитинэн оҥоһуллубут бырайыактары көрүүгэ уопсайа 56 үөрэх тэрилтэлэриттэн 195 бырайыак экспертэр дьүүллэригэр таҕыста.Ол курдук, төрүччүнү үөрэтии «Норуотум историческай уонна духуобунай төрүттэрин ытыктыыбын» - духуобунай уонна өй-санаа өттүнэн иитиигэ – 36 бырайыак, «Герой биир дойдулаахтарбынан киэн туттабын» - гражданскай-патриотическай иитиигэ – 41 бырайыак, «Төрөөбүт дойдум ураты айылҕатын харыстыыбын» - экологическай иитии – 31 бырайыак, «Үлэ үгэстэрин харыстыыбын уонна сайыннарабын» - үлэнэн иитии – 28 бырайыак, «Турукпун бөҕөргөтөбүн, чөл олоҕу тутуһабын» - эт-хаан өттүнэн сайыннарыы уонна доруобуйа култууратыгар иитии – 30 бырайыак, «Норуот култуурунай сыаннастарын сыаналыыбын» - оҕолору култуура нэһилиэстибэтигэр сыһыарыыга 26 бырайыак экспертизаны ааста. Бырайыктары көрүүгэ тэрилтэ салайааччылара, специалистэрэ, нэһилиэк баһылыктара - 18 улахан киһи, «Мэҥэ Кэскилэ» оҕо общественнай тэрилтэтин 18 чилиэннэрэ эксперт быһыытынан үлэлээтилэр.

Бастыҥ бырайыактар “Биһирэбил бэлиэ” туттулар:

“Духуобунай уонна өй-санаа өттүнэн иитии" хайысхаҕа

1. Иннокентий Михайлович Сосин аатынан киин библиотека В.П.Ларионов аатынан Майа орто оскуолатын “Школьный пресс-центр “Мэҥэбил” бырайыагар бииргэ үлэлэһэрдии биһирэбил бэлиэтин анаата;
2. «Мэҥэ Кэскилэ» улуустааҕы оҕо общественнай тэрилтэтэ Филипп Гаврильевич Охлопков аатынан Майа орто оскуолатын үөрэнээччитэ Плотникова Машаҕа “Карта родословной моей семьи “Төрүччү” тосхолун тарҕатардыы биһирэбил бэлиэтин анаатылар.
3. Улуустааҕы ыччат уонна дьиэ кэргэн салалтатын биһирэбилин ылла “Кэрэли” улуустааҕы эбии үөрэхтээһин киинин “Ыал эйгэтэ” төрөппүт оҕону иитэр култууратын үрдэтии тосхоло;
4. “Дьанхаады нэһилиэгэ” МТ баһылыгын Иннокентий Эдуардович Яковлев биһирэбил бэлиэтэ туттарылынна Бэдьимэ орто оскуолатын ““Ааҕыы-сайдыы төрдө” Краутсорсинг с книжными сумками” тосхолугар.

“Гражданскай-патриотическай иитии” хайысхаҕа

1. "Майа сэлиэнньэтэ" МТ баһылыгын биһирэбил бэлиэтэ туттарылынна Майатааҕы "Кэнчээри" оҕону сайыннарар киин-оҕо саадын "Мэҥэ сирэ-дойдум дьоно" бырайыагар.
2. Улуустааҕы дьиэ кэргэн уонна эдэр ыччат салалтатын биһирэбил бэлиэтэ туттарылынна Балыктаах орто оскуолатын "Сүрэх этэринэн" бырайыагар.
3. Улустааҕы кыраайы үөрэтэр музей биһирэбил бэлиэтин Догдоҥо сүрүн уопсай үөрэхтээһин оскуолатын "Манчаары суолунан" бырайыага тутта.
4. "Мэҥэ-Кэскилэ" улууспут оҕолорун түмсүүтүн биһирэбил бэлиэтин Тыыллыма орто оскуолатын "Ийэҕэ махтал" бырайыагар туттардылар.

«Экологическай иитии» хайысхаҕа

1. Экология управлениетын биһирэбилин Томтор орто оскуолатын "Өбүгэлэртэн бэриллибит сир-уот көмүскэлэ" бырайыак ылла.
2. "Майа сэлиэнньэтэ" МТ общественнай сэбиэтэ Майатааҕы "Кэнчээри" оҕону сайыннарар киин- оҕо саадын "Ытарҕалаах үрэҕэ" бырайыагын сэҥээрдэ.
3. Ветеринария управлениета Ф.Г.Охлопков аатынан оскуола "Майаҕа бассейн тутуута" бырайыагын талан ылла.
4. Экология  управлениета Аллараа Бэстээх 2 №-дээх оскуолатын "Улуу Өлүөнэ өрүс" уонна "Сказка" оҕо садын "Өлүөнэ өрүс" бырайыактарын биһирээтэ уонна бииргэ үлэлииллэригэр сүбэлээтэ.

“Үлэнэн иитии” хайысхаҕа

1. Транспортнай техникум Төхтүрдээҕи оҕо-ыччат техническэй айымньытын киинин кытта «Полигон образовательных инициатив по развитию технического творчества» бырайыакка салҕыы үлэлэһэргэ “Биһирэбил бэлиэтин” туттарда.
2. “Хара нэһилиэгэ” муниципальнай тэриллии Майатааҕы лицей «Билет в будущее» бырайыагын өйөөтө.
3. Нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун киинэ Балыктаах орто оскуолатын «Алаас кыһата» бырайыагын талла.
4. Бизнес-инкубатор Ороссолуода орто оскуолата «Молодой хозяин земли» бырайыагын сэҥээрдэ.

“Эт-хаан өттүнэн сайыннарыы уонна доруобуйа култууратыгар иитии” хайысхаҕа

1. Улуустааҕы физкультура уонна спорт салалтатын бииргэ үлэлэһэр “Биһирэбил бэлиэтин” Иван Гаврильевич Тимофеев аатынан Майатааҕы лицей «Роль школьного спортивного клуба в формировании здорового образа жизни» бырайык ылла;
2. Филипп Гаврильевич Охлопков  аатынан Майа орто оскуола “Проект бассейна в  с. Майя” бырайыага “Майа сэлиэнньэтэ” муниципальнай тэриллии биһирэбилин ылла;
3. Иннокентий Гаврилович Игнатьев аатынан Хара спортивнай орто оскуолата “Проект организации двухразовых учебно-тренировочных занятий в условиях сельской спортивной школы” бырайыага Майатааҕы оҕо спортивнай окуолатын биһирэбил бэлиэтин ылла;
4. Аллараа Бэстээх “Солнышко” оҕо уһуйаана "Здоровые дети-здоровое будущее" улуустааҕы үөрэх салалтатын биһирэбилин ылла.

“Оҕолору култуура нэһилиэстибэтигэр сыһыарыы” хайысхаҕа

1. “Олонхо дьиэтэ” норуот айымньытын киинин кытары научно-методическай өттүнэн үлэлэһэргэ Төхтүрдээҕи “Мичил” оҕону сайыннарар киин “Олоҥхо алыптаах эйгэтэ” бырайыак талылынна.
2. В.П.Ларионов аатынан Майа орто оскуолатын “Чугдаар, туой – күн оҕото!” бырайыкка анаан Олоҥхо дьиэтин аатыттан 3 күпсүүрү бэлэх уунаарга биһирэбил бэлиэ туттарылынна
3. “Олоҥхо дьиэтэ” норуот айымньытын киинин салайааччыта Евдокия Иванова тус бэйэтин аатыттан 3 хомуһу Аллараа Бэстээх 2-с №-дээх орто оскуолатын “Приобщение детей к музыкальной традиции народа Саха” бырайыак үлэтигэр бэлэх уунарын бигэргэттэ.

Семен Николаевич Донской II-с аатынан  үөрэҕирии сайдыытын уонна идэни үрдэтэр үнүстүтүүттэн экспердэр общественноһы кытары сибээстэһэр отдел салайааччыта Санникова Дария Николаевна, саха тылын  уонна нуучча тылын кафедратын сэбиэдиссэйэ Андросова Любовь Николаевна 2 бырыйыагы биһирээтилэр:

1. Филипп Гаврильевич Охлопков аатынан Майа орто оскуолатын үөрэнээччитэ Плотникова Маша “Карта родословной моей семьи “Төрүччү” бырайыагын;
2. Иван Гаврильевич Тимофеев аатынан Майатааҕы лицей «Медиашкола «Сайдыс» бырайыагын.

Биһирэбил ылбыт уһуйааннар, оскуолалар бырайыактара салҕыы сайдарыгар бииргэ үлэлэһэр тэрилтэлэрин кытары сөбүлэҥ түһэрсиэхтэрэ.

2019 сыл түмүгүнэн Иитии концепциятын хайысхаларынан

бастыҥ үлэлээх улууспут үөрэҕин тэрилтэлэрэ ааттаннылар:

1. «Норуотум историческай уонна духуобунай төрүттэрин ытыктыыбын» - духуобунай уонна өй-санаа өттүнэн иитиигэ -Төрүччүнү үөрээтиигэ бастыҥнарга киирдэ –Василий Николаевич Оконешников аатынан Павловскай орто оскуолата, салайааччы Валерий Валерьевич Петров.
2. «Герой биир дойдулаахтарбынан киэн туттабын» - гражданскай патриотическай иитии хайысхатыгар - үөрэнээччилэр Күннүктэрэ. Владимир Петрович Ларионов аатынан Майа орто оскуолатын  педагогтара. Салайааччы Светлана Кимовна Игнатьева.
3. «Төрөөбүт дойдум ураты айылҕатын харыстыыбын» - экологическай иитии – “Өлүөнэ өрүс” бырайыак – Аллараа Бэстээх “Сказка” оҕо уһуйаана. Салайааччы Колмакова Евгения Ивановна.
4. «Идэни талыы-олоххо сүрүн хардыы» - үлэнэн иитии – “Beby Skills” бырайыак – Майатааҕы “Кэнчээри” оҕону сайыннарар киин. Салайааччы Романова Екатерина Петровна.
5. «Турукпун бөҕөргөтөбүн, чөл олоҕу тутуһабын» - эт-хаан өттүнэн сайдыы уонна доруобуйа култуурата – “Хабылык хаамыска” бырайыак – Бэдьимэ орто оскуолата. Салайааччы Дьяконов Андрей Андреевич.
6. «Норуот култуурунай сыаннастарын сыаналыыбын» - оҕолору култуура нэһилиэстибэтигэр сыһыарыы “Хомус абылаҥа” бырайыак – Майатааҕы “Мичил” оҕону сайыннарар киин. Салайааччы Дьяконова Людмила Иннокентьевна.

2019 “Сыл бастыҥ педагога”

күрэх кыайыылаахтарынан ааттаннылар уонна

отуттуу тыыһынчалаах харчынан бириэмийэни туттулар: 

1. «Оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин» номинация - Семенова Капиталина Константиновна, Майатааҕы «Кэнчээри» оҕону сайыннарар киин муусукаҕа салайааччыта;
2. «Гуманитарнай наукалар» номинация - Гурьева Александра Арияновна, Иван Гаврильевич Тимофеев аатынан Майа лицейын историяҕа уонна обществознаниеҕа учуутала;
3. «Естественнэй  наукалар» номинация - Эверстов Владимир Семенович, Филипп Гаврильевич Охлопков аатынан Майатааҕы орто оскуола ОБЖ-га учуутала;
4. Политехническэй наукалар»  номинация - Аргунова Лариса Алексеевна, Иннокентий Гаврилович Игнатьев аатынан Хара спортивнай орто оскуолатын технологияҕа, уруһуйга уонна черчениеҕа  учуутала;
5. «Эбии үөрэхтээһин» номинация - Нестеров Андрей Андреевич, «Кэрэли» эбии үөрэхтээһин киинин Аллараа Бэстээх 2-с №-дээх орто оскуолатын филиалын «Факел» кулуубун салайааччыта;